Premtimi i të drejtave të njeriut

By Adriana Zaharijević

pdf

Nga viti 1948 kanë kaluar shtatë dekada. Edhe pse bëhet fjalë për ‘’kohën më të

shpejtë’’ në historinë e kohërave, këto shtatë dekada me siguri janë pak për të tërhequr

vijën dhe me të vërtetë për të rishqyrtuar rrënjësisht trashëgiminë e statutit më ambicioz

në historinë e të drejtave të njeriut. Tepër pak kohë ka kaluar për të kuptuar se si

të realizohet premtimi i Deklaratës universale: se paqja në botë është e domosdoshme

që çdo njeri në bashkësinë njerëzore të ketë të drejtë për të jetuar. Më në fund, është

e mundur që një kërkesë e tillë kurrë edhe nuk mund të shkojë përpara për realizimin

e premtimit, kurse dekadat që janë pas nesh ndoshta edhe nuk mund të dëshmojnë

që premtimi më shumë është si paralajmërim, sesa si ndonjë model për përdorim.

Shpeshherë Deklarata universale paraqitet si e fundit në një sërë të kartave të

mëdha të lirive. Gjuha dhe korniza e saj vërtet mbështeten në aspiratat të cilat formën

e vet për herë të parë e morën në Magna Carta, kurse më tej u artikuluan me deklarata

të famshme të shekullit XVII dhe XVIII. Preambula këtë edhe e pohon: në të gjejmë

pikëmbështetje të ndryshme të përpjekjeve të deriatëhershme që të arrihet deri te

formulimet obliguese të lirisë dhe barazisë – të drejtat e barabarta dhe të patjetërsueshme

të të gjithë anëtarëve të familjes të cilat merren si bazë të lirisë, drejtësisë dhe

paqes në botë; të drejtën për revoltë kundër tiranisë dhe shtypjes dhe kërkesën që të

drejtat e njeriut t’i mbrojë shteti ligjor; besimin në dinjitet dhe vlerë të brendshme të

njeriut dhe të drejtat e barabarta të burrave dhe grave. Konteksti në të cilin është e bërë

Deklarata universale ndikon që tashmë në preambulë të theksohet domosdoshmëria

e marrëdhënieve miqësore midis kombeve, por edhe liria nga frika dhe skamja, e cila

duhet t’i takojë çdo qenieje njerëzore. Fryma e vëllazërisë – fryma e Revolucionit Francez

- kumbon me nenin e parë. Neni i tretë i cili e konfirmon të drejtën për jetë, liri dhe

siguri personale, është variacion i formulimit të famshëm amerikan në të cilin në vendin

e fundit ishte kërkesa për gjetjen e lumturisë. Neni i katërt sikur konfirmon se

asnjëra nga këto tri të drejta nuk mund të realizohet në kushtet e robërisë, në kushtet

të cilat kanë qenë në fuqi në kohën e proklamimit të Deklaratës së pavarësisë.

Pra, Deklarata universale, paraqet shumën e të drejtave të ndryshme të cilat gjatë

historisë i kanë fituar vërtetimet e veta në luftërat për liri më të mëdha dhe në fushën

më të gjerë të barazisë. Në të janë ruajtur edhe shpresat e mëdha të asaj kohe: që shteti

ligjor është i arritshëm, që askush (më) nuk mund t’i nënshtrohet torturës, që kornizat

kombëtare dhe ndërkombëtare janë të përshkueshme, që njerëzit e kanë të drejtë të

migrojnë, të kenë ndonjë kombësi. Ky, gjithashtu, është regjistrim i lirive, të cilat qeniet

njerëzore do të duhej t’i gëzonin në kushtet për të cilat besohej se domosdoshmërisht fillojnë

pas vitit 1945, në kushtet e paqes së qëndrueshme.